॥सर्वस्वं तस्य पुस्तकम्॥ అతడికి పుస్తకమే సర్వస్వం

నమస్కారం

అఖిలభారతసంస్కృతకవిసమ్మేళనంలో భాగంగా చదివిన నా కవిత నేను చేసిన తెలుగు అనువాదంతో ఇక్కడ పొందుపరచటమైనది.

॥सर्वस्वं तस्य पुस्तकम्॥ అతడికి పుస్తకమే సర్వస్వం

पुस्तकपठनं, तत्प्रयोजनानि
పుస్తక పఠనం, దాని ప్రయోజనాలు
प्रथमस्तावत् तदनुबद्ध-पुस्तकपठितृ-लक्षणविचारः

మొదలు పాఠకుని లక్షణాల విచారణం

मौनी ग्रन्थैकदृष्टिश्च सदा प्रणतमस्तकः।
आत्मारामः स एकाकी स्वाध्यायनिरतस्सदा॥1
అతను మౌనంగా ఉంటాడు. అతని కళ్ళు పుస్తకం మీద మాత్రమే ఉంటాయి. అతని తల ఎప్పుడూ వంగి ఉంటుంది. అతను తనలో తాను ఆనందిస్తాడు. అతను ఒంటరిగా చదువుతూంటాడు.

नित्यस्वान्तमयत्वं च बाह्यलोकस्य विस्मृतिः।
पुस्तके प्रीतिभावश्च ममत्वं परमोन्नतम्॥2
ఎల్లప్పుడూ తనలో ఇమిడి ఉంటాడు. బాహ్య ప్రపంచాన్ని మర్చిపోతాడు. అతనికి పుస్తకం మీద చాలా ప్రేమ ఉంటుంది. మరియు పుస్తకం పట్ల మమత్వం అపారమైనది.

परमव्याकुलीभावः क्षणकालव्ययेन वा।
पुस्तकाध्ययने नन्देत् रिक्तहस्तः स खिद्यते॥3
ఒక క్షణం కూడా వృధా అయితే అతను చాలా కలత చెందుతాడు. పుస్తకాలు చదవడంలోనే ఆనందిస్తాడు. పుస్తకం లేకుండా అతని చేతులు ఖాళీగా ఉన్నప్పుడు, అతను చాలా విచారంగా ఉంటాడు.

शान्तस्थानाय चान्विष्येत् गम्भीरवदनः सदा।
अनुकूलौ देशकालौ मार्गयन् भ्रमतीह वै॥4
ప్రశాంతంగా ఉండే ప్రదేశం కోసం అతను చాలా గంభీరవదనుడై వెతుకుతూ ఉంటాడు. అతను అనుకూలమైన ప్రాంతం మరియు సమయాన్ని వెతుకుతూ అక్కడక్కడా తిరుగుతూ ఉంటాడు.

प्रातः सायं च मध्याह्नं चक्षुषी तस्य पुस्तके।
शब्दाश्वारोहके भूत्वा ते च तस्मिन् हि धावतः॥5
ఉదయం, సాయంత్రం మరియు మధ్యాహ్నం, అతని కళ్ళు పుస్తకం మీద ఉంటాయి. శబ్దం అనే గుర్రంపైకి ఎక్కి అతని కన్నులు వాటిపై పరుగెత్తుతూనే ఉంటాయి.

गेहे कार्यालये याने नदीतीरे वने रणे।
गच्छन् स्वपन् श्वसन् खादन् तिष्ठन्नुपविशन्नपि ॥6
ఇంట్లో, కార్యాలయంలో, నది ఒడ్డున నది ఒడ్డున, అడవిలో, నడుస్తూ, నిద్రపోతున్నప్పుడు, తినేటప్పుడు శ్వాస తీసుకుంటూ, నిలబడి, కూర్చున్నప్పుడు కూడా..

आतपः शीतता वृष्टिर्हिमपातोपि वा भवेत्।
दम्भोलिर्पततान्नाम पुस्तकैके हि मस्तकम् ॥7
వేడిగా ఉన్నా, చలిగా ఉన్నా, వర్షం లేక మంచు ఉన్నా, పిడుగులు పడినా, అతని తల పుస్తకంలోనే ఉంటుంది.

मुद्रितं स्पर्शयोग्यं वा ऐपाड् वा किन्डलेव वा।
यत्किञ्चिदपि तद्भूयात् केवलं पुस्तकं भवेत्॥8
అది ముట్టుకోగలిగిన ముద్రిత పుస్తకం అయినా, ఐప్యాడ్ అయినా, కిండిల్ అయినా సరే, పుస్తకం అయితే చాలు.

पुस्तकं मन्यते श्रेष्ठं पत्न्या अपि धनादपि ।
मित्रबान्धवपुत्राश्च कलां नार्हन्ति षोडशीम्॥9
అతను భార్యకంటే, సంపద కంటే గొప్పగా పుస్తకాన్ని భావిస్తాడు. స్నేహితులు, బంధువులు, పిల్లలు అతనికి పుస్తకం విలువలో పదహారో వంతు కూడా చేయరు.

पुस्तकं मम हस्तेस्तु पुस्तकं पूजये मुदा।
पुस्तकेनैव जागर्मि पुस्तकायैव जीवनम्॥10
पुस्तकादेव मत्प्राणाः पुस्तकस्यातिराधकः।(fan अतिराधकः)
पुस्तके मस्तकं मेस्तु त्वमेवाहं हि पुस्तक ॥11
इति स्तोत्रं ह्यनुनित्यं पठति श्रद्धयान्वितः।
प्राणेपि च गतप्राये ग्रन्थं संस्पृश्य जीवति ॥12
నా చేతిలో పుస్తకం ఉండుగాక. నేను ఆనందంతో పుస్తకాన్ని ఆరాధిస్తాను. నేను పుస్తకంతోపాటే (నిద్ర) లేస్తాను. నేను పుస్తకం కోసం జీవిస్తున్నాను. నా జీవితం పుస్తకం నుండే వస్తుంది. నేను పుస్తకానికి పెద్ద అభిమానిని. పుస్తకంలోనే నా తల ఉండుగాక. ఓ పుస్తకమా, నువ్వే నేను.
అతను ఎల్లప్పుడూ అటువంటి శ్లోకాలను భక్తితో చదువుతాడు. అతని ప్రాణాలు వీడి పోబోతున్నప్పటికీ, అతను పుస్తకాన్ని తాకి లేచి జీవిస్తాడు.


शब्दा भावा हि संसारः वाक्यान्येव हि विश्वकृत्।
पदेनार्थाः पदेभ्योर्थः पदार्थाभ्यां स जीवति॥13
మాటలే అతని ప్రపంచం. అతనికి వాక్యమే బ్రహ్మ. ఒక పదం నుండి అనేక అర్థాలు, అనేక పదాల నుండి ఒక అర్థం, పదాలు మరియు అర్థాల ద్వారా మాత్రమే అతను జీవించేది.

मन्यते पुस्तकं स्वस्य ह्येकैकं सुहृदम्महत्।
पुस्तके च पुनः प्राप्ते क्व चान्नं क्व च वै रसः॥14
అతను పుస్తకాన్ని తన ఏకైక స్నేహితుడుగా భావిస్తాడు. పుస్తకం దొరికిన తర్వాత, ఇంకా అన్నం ఏముంది, నీరు ఎక్కడుంది?

यावन्तः सन्ति विश्वेस्मिन् ग्रन्थागाराः सुदुर्लभाः।
वाञ्छत्ययं तु सर्वत्र निरङ्कुशसदस्यताम् ॥15
ఈ ప్రపంచంలో అన్ని అరుదైన గ్రంథాలయాలలో అన్నింటిలో అతను నిరంకుశ సభ్యత్వాన్ని కోరుకుంటున్నాడు.


अधुना पठितुः गार्ह-सामाज-आध्यात्मिक-प्रयोजनानि
ఇప్పుడు మనం పాఠకుని ఇంటికి సంబంధించిన సామాజిక-ఆధ్యాత్మిక ప్రయోజనాలను పరిశీలిస్తాము.

आत्मनः-
रसनायां जयः प्राप्तः बाह्यभुक्तिव्ययो न च।
स्वास्थ्यं सुरक्षितं तिष्ठेत् चिकित्सकव्ययो न च॥16
పాఠకుడు నాలుకపై విజయం సాధించాడు. అతను బయటకి వచ్చి ఆహారం ఖర్చును భరించడు. అతని ఆరోగ్యం సురక్షితంగా ఉంది, కాబట్టి వైద్యుడికై ఎటువంటి ఖర్చు ఉండదు.

पिपासा वा बुभुक्षा वा तावद्यावन्न पुस्तकम्।
विलासभोजनायेप्सा विविधान्नस्पृहा न वा ॥17
(भोजनालये उपाहारालयादिषु)
పుస్తకం లేనంత వరకు మాత్రమే దాహం మరియు ఆకలి ఉంటుంది. విలాసవంతమైన ఆహారం కోసం కోరిక లేదు, లేదా వివిధ రకాల ఆహారాల పట్ల కోరిక లేదు.

गार्हम्-
रात्रौ लोकः मग्ननिद्रो तदा जागर्ति पाठकः।
शुनकाय व्ययो नास्ति चोरो नायाति तद्गृहम् ॥18
ఇప్పుడు ఇంటికి సంబంధించిన ప్రయోజనాలు
ప్రపంచం రాత్రి నిద్రపోతున్నప్పుడు, పాఠకుడు మేల్కొంటాడు. కుక్కను ఉంచడానికి ఖర్చు లేదు. దొంగ అతని ఇంట్లోకి ప్రవేశించడు.

पत्न्यस्मान्न बिभेत्यन्ने लावण्याद्यसमस्थितौ ।
स्थाल्यां यद्दीयते मौनं खादत्यक्षरखादनैः॥
गृहे च सर्वदा शान्तिः कलहस्य भयो न च॥19
ఆహారంలో సరైన మొత్తంలో ఉప్పు మొదలైనవి లేవేమోనని భార్య అతనికి భయపడదు. అతను కచంలో పెట్టినదాన్ని నిశ్శబ్దంగా తింటాడు, అక్షరాలనే మెతుకులతో.

सामाजम्-
नाधिकं भाषते चान्यैः सोदरैर्मित्रबान्धवैः।
मिथ्यावाचो भयं नास्ति चरवाण्या व्ययो न च॥20
సామాజిక ప్రయోజనం
అతను తన సోదరులు, తన స్నేహితులతో, బంధువులతో ఎక్కువగా మాట్లాడడు. అబద్ధం చెప్తాడేమోననే భయం లేదు. చలవాణి ఖర్చు లేదు.

भीत्या पुस्तकचर्चायाः गृहं नायाति कश्चन।
न व्ययोतिथिसत्कारैरल्पाहारैश्च पानकैः॥21
పుస్తకాల గురించి చర్చించడానికి భయపడి ఎవరూ అతని ఇంటికి రారు. అందుకే ఆతిథ్యం, ​​అల్పాహారం, పానీయాలు మొదలైన వాటికి ఎట్లాంటి ఖర్చు ఉండదు.

विनोदस्यास्पदत्वाद्धि पुस्तकस्यैव सर्वधा ।
विहारयात्रादीनामपि नास्ति व्ययो मुधा॥22
పుస్తకం ఎల్లప్పుడూ కాలక్షేపానికి ఏకైక సాధనం కాబట్టి విహారాలు మొదలైన వాటికి ప్రయాణ ఖర్చు ఉండదు.

नरस्याभरणत्वाच्च पुस्तकस्यैव सर्वथा।
प्रसाधने ह्यलङ्कारे भूषणेषु व्ययो न च॥23
మానవుని ఆభరణాలు కేవలం పుస్తకాలే అయి ఉండటం వల్ల, ఆభరణాలను అలంకరించడానికి, ధరించడానికి ఎటువంటి ఖర్చు ఉండదు.

आध्यात्मिकम्-
भीत्रार्थभयहेतुर्न पञ्चमी न भयेन वा।
अभयं जीवलोकाय दत्त्वा चरति निःस्पृहः॥24
ఇప్పుడు ఆధ్యాత్మిక ప్రయోజనం
భయహేతువైన పంచమీ విభక్తి లేదు. అతను మొత్తం జీవుల కొరకు అభయ దానమిచ్చి జీవిస్తాడు.

सर्वावस्थासु देशेषु कालेषु च महीतले।
आकाङ्क्षतीदमेवायं तेन जीवामि च म्रिये॥25
ప్రపంచంలోని అన్ని రాష్ట్రాలలో, భూమిపై అతను కోరుకుంటాడు- నేను పుస్తకంతో జీవించి, పుస్తకంతో చనిపోవాలని.

जानामि न तपो योगं ध्यानं मन्त्रं न साधनाम्।
ग्रन्थपारायणं नित्यं यावज्जीवामि भूतले॥26
నాకు ఎలాంటి కఠినమైన తపస్సు, యోగం, ధ్యానం, మంత్రం, సాధనా తెలియవు. కానీ ఈ ప్రపంచంలో జీవించినంత కాలం, నేను పుస్తకాన్ని పఠిస్తాను

इतिहासपुराणानि सत्काव्यानि पठामि च।
मननं च करिष्यामि तेषामर्थान् सदा मुदा॥27
నేను చరిత్ర పురాణాలు మరియు మంచి కవిత్వం చదువుతాను. మరియు నేను వాటి అర్థాలను ధ్యానిస్తాను.

यत्र गेहे ग्रन्थधानी सा काशीति स मन्यते।
अध्येयानां च ग्रन्थानां दीर्घा सूची च निर्मिता॥28
ఇంట్లో పుస్తకాలు ఉంచే చోట, అది కాశీ అని అతను నమ్ముతాడు. అతను చదవడానికి పుస్తకాల పెద్దజాబితాను సిద్ధం చేసుకుంటాడు.

यदि मृत्युर्घटेत प्रागवशिष्टेषु तेष्विह।
पुनर्मानवजन्मेच्छा तेषामध्ययनाय हि॥29
అతను వాటిలో చదవవలసిన పుస్తకాలు మిగిలిఉండగా మరణిస్తే, వాటిని చదివేందుకు కోసం తిరిగి జన్మను పొందాలనుకుంటాడు.

शब्दाह्वयेन दीपेनैवं काशयति स्वयम्।
लोकान् काशयते यस्स पठिता जयतात् भुवि ॥30
అతను తనను తాను శబ్దం అనే దీపంతో ప్రకాశింపచేసుకుంటాడు. మొత్తం లోకాలను ప్రకాశింపచేస్తాడు. అటువంటి పాఠకుడు జయించుగాక.

 

https://youtu.be/hJiqWGjj8OI?t=11465
अखिलभारतसंस्कृतकविसम्मेळनम्